انواع کود آلی: معرفی کودهای ارگانیک + قیمت

بر اساس تعاریف علمی، کود آلی در واقع فرآورده­ی جانبی به دست آمده از فرآوری ماده­های جانوری و گیاهی است که دارای مقدار کافی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه باشد.

کود ارگانیک نام دیگر کود آلی است و در واقع نشانگر این مطلب است که کودهای آلی پایه­ی شیمیایی نداشته و از مواد آلی، بقایای جانوری و گیاهی و بر پایه­ی کربن ساخته شده است.

کودهای آلی مایع غنی شده رویش سبز

شرکت رویش سبز خاک اهورایی با هدف تامین سلامت جامعه و محیط زیست و با بهره­گیری از فناوری روز جهان، اقدام به تولید کودهای آلی مایع غنی شده نموده است. دو محصول اختصاصی شرکت رویش سبز شامل: NKS⁺ (کود آلی مایع غنی شده حاوی نیتروژن، پتاسیم و گوگرد) و NS (کود آلی مایع غنی شده حاوی نیتروژن و گوگرد) می­باشد. که برای کلیه محصولات زراعی و باغی قابل استفاده هستند. همچنین دو کود آلی اختصاصی در زمینه گل و گیاهان زینتی و آپارتمانی، کود NPKS و کود جلبک هیومیک نیز در سبد محصولات شرکت رویش سبز خاک اهورایی موجود است که با تامین مواد آلی و عناصر غذایی مورد نیاز گل و گیاهان زینتی در حفظ سلامت و رشد مطلوب این گیاهان نقش بسزایی دارد. از ویژگی­های بارز این کودها می­توان به موارد زیر اشاره داشت:

• تامین برخی عناصر مورد نیاز گیاه از قبیل گوگرد، پتاسیم، نیتروژن و کربوهیدرات­ها
• افزایش فعالیت­های آنزیمی از طریق افزایش تنظیم کننده­های رشد و تولید کلروفیل و نیز تولید پروتئین، به دلیل نقش گوگرد در ساختمان اسیدهای آمینه
• افزایش عملکرد در محصولات زراعی و باغی و بهبود کیفیت میوه­ها
• افزایش روغن در دانه­های روغنی
• افزایش مقاومت گیاهان به بیماری­ها
• جلوگیری از تجمع نیترات در بافت­های گیاهی
• کاهش موضعی pHخاک و تعدیل اثرات تنش­های شوری خاک
• تقویت و توسعه سیستم ریشه و تارهای کشنده و افزایش جذب عناصر غذایی از جمله: فسفر، آهن و روی
• افزایش باروری خاک (ملاک باروری خاک قدرت تولید محصول است که مواد آلی از مهمترین فاکتورهای یک خاک حاصلخیز است)
• افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش­هایی محیطی (کم آبی و خشکسالی، سرمازدگی، گرمای زیاد و ….)
• تقویت بنیه گیاه، بهبود جوانه زنی و افزایش اندام­های هوایی و ریشه گیاه، و در نهایت افزایش تولید محصول

مواد و ترکیبات کودهای آلی باید قبل از هر چیز استانداردها و شاخص­های تعریف شده برای کودهای آلی را داشته باشند، از جمله مهم­ترین این شاخص­ها عبارتند از:

• آلودگی­های بیولوژیکی

ترکیبات کود آلی نباید خطر بیماری­زایی برای انسان، دام و گیاهان داشته باشند، شاخص اندازه­گیری انواع عوامل بیماری­زای بیولوژیک بر اساس دو باکتری سالمونلا و کلی فرم به عنوان نشانگرهای آلودگی بیولوژیک در مواد آلی در نظر گرفته می­شوند. سالمونلا در ترکیبات کودهای آلی نباید وجود داشته باشد و در صورت وجود باید جمعیت آن در حد غیر قابل اندازه­گیری باشد.

میزان کلی فرم نیز باید کمتر از 1000 سلول در هر گرم از وزن آون خشک ماده آلی باشد. همچنین ترکیبات کودهای آلی باید فاقد آلودگی باکتری از جنس باکتری ای.کولای ( E.coli ) باشند. کودهای آلی همچنین باید عاری از تخم انگل از جمله معروف­ترین آنها یعنی کرم کدو و کرم آسکاریس باشند.

• غلظت عناصر سنگین

حد مجاز عناصر و فلزات سنگین در ترکیبات کودهای آلی باید طبق جدول زیر تعریف شود:

حدود مجاز فلزات سنگین در ترکیبات آلی:

• شاخص جوانه­زنی بذور

یکی دیگر از استانداردهای کودهای آلی این است که شاخص جوانه­زنی بذور در ترکیبات کودهای آلی باید حداقل 70 درصد باشد.

• حالت، بو و سایر شرایط عمومی

ترکیبات کودهای آلی نباید دارای بوی بسیار بد یا نامتعارف باشد، و استفاده از آن­ها نباید خطری برای سلامتی، ایمنی و زندگی مردم و محیط زیست داشته باشد.

با رعایت موارد فوق ترکیبات اولیه برای تهیه کودهای آلی آماده و در چرخه­ی تولید قرار می­گیرند.

 انواع کودهای آلی

کودهای آلی از نظر حالت فیزیکی به دو دسته کلی کودهای آلی مایع (محلول و سوسپانسیون) و کودهای آلی جامد (پودری، گرانوله، کریستالی) تقسیم می­شوند.

اما از نظر ویژگی و نحوه­ی تاثیرگذاری به چهار دسته زیر تقسیم می­شوند:

• ترکیبات آلی بهساز خاک
• کودهای آلی مایع
• کودهای آلی جامد
• بهبوددهنده­های رشد آلی

مشخصات اختصاصی ترکیبات آلی بهساز خاک

ترکیبات آلی بهساز خاک به ترکیباتی گفته می­شود که خصوصیات یک ترکیب آلی را داشته و با هدف بهسازی شرایط فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک به آن افزوده می­شوند. این ترکیبات باید شرایط زیر را داشته باشند:

• از نظر مواد اولیه و محتوای کربن آلی، خصوصیت آلی بودن را داشته باشند (کربن آلی مساوی یا بیشتر از 15 درصد و ماده آلی بیشتر از 25 درصد).
• از نظر درجه­ی رسیدگی قابلیت استفاده­ مستقیم در خاک و گیاهان را داشته باشد.
• از نظر شوری و غلظت یون­های سدیم و کلراید، محدودیتی برای گیاهان ایجاد نکند.
• فاقد خطر آلودگی عوامل بیماری­زای انسانی، دامی و گیاهی، آفات گیاهی، ترکیبات مضر و بذر علف­های هرز باشد.
• مقادیر عناصر سنگین و مواد خارجی مخلوط در آنها کمتر از حد مجاز تعریف شده (جدول حدود استاندار غلظت عناصر و فلزات سنگین) باشد.
• نسبت کربن آلی به نیتروژن آلی در محدوده­ی 20-15 باشد.
• میزان رطوبت در این ترکیبات آلی بیشتر از 35 درصد نباشد.

مشخصات اختصاصی کودهای آلی جامد

علاوه بر تمام موارد ذکر شده­ی فوق که برای کودهای آلی جامد نیز صدق می­کند، موارد زیر در مورد کودهای آلی جامد باید در نظر گرفته شود:

• محتوای عناصر غذایی اصلی آنها از حداقل لازم برای کود آلی کمتر نباشد (میزان عناصر غذایی نیتروژن N، فسفر قابل استفاده بر حسب P₂O₅ و پتاسیم محلول بر حسب K₂O به صورت مجموع یا منفرد بیش از 5 درصد در ماده­ی خشک باشد).
• حداقل نیتروژن آلی بیشتر از یک درصد باشد.
• میزان رطوبت در کودهای آلی جامد بیشتر از 15 درصد نباشد.

مشخصات اختصاصی کودهای آلی مایع

کودهای آلی مایع به ترکیباتی اتلاق می­شود که شرایط زیر را دارا باشند:

• از نظر مواد اولیه و محتوای کربن آلی، خصوصیت آلی بودن را داشته باشند (کربن آلی مساوی یا بیشتر از 15 درصد و ماده آلی بیشتر از 25 درصد).
• حداقل محتوای کربن آلی در آن­ها 5 درصد باشد.
• از نظر مجموع محتوای عناصر غذایی اصلی و پر مصرف (نیتروژن N، فسفر قابل استفاده بر حسب P₂O₅ و پتاسیم محلول بر حسب K₂O ) حداقل 5 درصد را داشته باشد.
• از نظر شوری و غلظت یون­های سدیم و کلراید، محدودیتی برای گیاهان ایجاد نکند.
• فاقد خطر آلودگی عوامل بیماری­زای انسانی، دامی و گیاهی، آفات گیاهی، ترکیبات مضر و بذر علف­های هرز باشد.
• مقادیر عناصر سنگین و مواد خارجی مخلوط در آنها کمتر از حد مجاز تعریف شده (جدول حدود استاندار غلظت عناصر و فلزات سنگین) باشد.

مشخصات اختصاصی بهبوددهنده­های رشد آلی

بهبود دهنده­های رشد آلی به ترکیبات آلی گفته می­شود که با هدف تحریک رشد گیاهان به خاک افزوده شده و یا بر روی گیاهان محلول پاشی برگی می­شود. ضمنا دارا بودن شرایط زیر برای بهبود دهنده­های رشد الزامی است:

• فاقد خطر آلودگی عوامل بیماری­زای انسانی، دامی و گیاهی، آفات گیاهی، ترکیبات مضر و بذر علف­های هرز باشد.
• از نظر شوری و مواد خارجی محدودیتی برای رشد گیاه نداشته باشد.
• میزان عناصر سنگین و آلاینده­های موجود در آن از حد مجاز کمتر باشد.
• در صورتی که محتوای عناصر غذایی اصلی آن­ها (نیتروژن N، فسفر قابل استفاده بر حسب P₂O₅ و پتاسیم محلول بر حسب K₂O ) به صورت مجموع یا منفرد بیشتر از 5 درصد وزنی باشد، به عنوان کود آلی محسوب می­شود.

از انواع بهبود دهنده­های رشد آلی می­توان اسید هیومیک، اسید فولویک، اسید آمینه و جلبک دریایی را نام برد.

شرایط و ویژگی­های عمومی کودهای آلی

کودهای آلی به صورت کلی باید دارای شرایط و استاندارهای عمومی زیر باشند:

• غلظت و ترکیب یونی نمک­های محلول (شوری)

مواد آلی بر اساس منشاء و شرایط تولید دارای مقادیر متفاوتی از نمک­های محلول هستند، به عنوان مثال غلظت نمک­های محلول در ترکیبات آلی با منشاء گیاهی عموما کم بوده و از حد خاصی فراتر نمی­رود. در حالی که مواد آلی با منشاء فضولات حیوانی (فضولات دامی، گاو و گوسفندی) محتوای املاح محلول با توجه به درصد رسیدگی کود، متفاوت است. در مواد آلی با منشاء فضولات پرندگان درصد املاح محلول از سایر منابع مواد آلی بالاتر است.

• مواد خارجی

میزان مواد خارجی با قطر بیش از 4 میلی­متر در ماده آلی (بر اساس وزن خشک ماده) نباید بیشتر از 6 درصد وزنی باشد.

• وزن مخصوص

وزن مخصوص مواد آلی باید در محدوده­ی 6/0 – 35/0 گرم در سانتیمتر مکعب باشد.

معرفی بهترین کودهای آلی

کلمه­ی بهترین کود برای کودهای آلی یک تعریف کلی است و با توجه به ویژگی­های برشمرده شده برای کودهای آلی، بهترین کود آلی کودی است که بر اساس هدف مورد نظر و نیاز غذایی گیاه و البته در زمان مناسب مورد استفاده قرار بگیرد.

از آنجا که انواع کودهای آلی شامل: کودهای آلی ویژه (حاوی یک عنصر غذایی اصلی در غلظت مشخص)، کودهای آلی کامل (حاوی دو یا چند عنصر غذایی در غلظت­های مشخص)، کودهای آلی ریزمغذی (عناصر ریزمغذی آهن، بور، روی، مس، مولیبدن و …)، کودهای آلی بهبود دهنده رشد و … هستند. انتخاب بهترین کود آلی کاملا وابسته به شرایط خاک بستر کشت، نیاز تغذیه­ای گیاه، مرحله­­ی رشد گیاه، شرایط محیطی و آب و هوایی منطقه، روال کار کشاورزان منطقه، آفات و امراض گیاهی موجود در منطقه و ….. است. اما به صورت کلی بهترین کود آلی، کودی است که بتواند در زمان مصرف و مطابق با عوامل ذکر شده، حداکثر نیاز غذایی گیاه را برطرف نماید.

در تقسیم بندی کلی کودهای کشاورزی که شامل 3 دسته­ی کودهای شیمیایی، کودهای آلی و کودهای زیستی هستند، اشاره به این موضوع دارای اهمیت ویژه است که کودهای آلی از چندین جهت دارای امتیاز و برتری نسبت به دو دسته دیگر از کودها هستند، از جمله آن می­توان موارد زیر را نام برد:

• سازگاری کودهای آلی با محیط زیست و سلامت انسان و حیوانات
• بهسازی ساختار کلی خاک و بهبود شرایط فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک
• افزایش خاصیت نفوذپذیری خاک­ها و به دنبال آن بهبود شرایط تهویه و نفوذ آب و املاح معدنی در خاک­ها
• افزایش جمعیت میکرواورگانیسم­های مفید خاکزی
• فاقد خطرات آلودگی برای آب­های سطخی و زیر زمینی
• رشد و تقویت گیاهان زراعی و درختان و به دنبال آن افزایش عملکرد محصولات در واحد سطح
• سلامت محصولات زراعی و باغی و کاهش تجمع نیترات در بافت­های گیاهی
• عدم ایجاد اختلال در چرخه­ی بازیافت مواد در طبیعت
• هزینه نهایی کمتر در چرخه تولید به علت وجود مواد اولیه تولید کود در طبیعت و ….

با توجه به موارد فوق می­توان انتخاب کودهای آلی به عنوان بهترین کود در مصارف کشاورزی را توجیه نمود.

قیمت کود آلی به چه صورت است؟

با توجه به این­که کودهای آلی با مواد اولیه از بقایای جانوری و گیاهی ساخته می­شود، قیمت کودهای آلی کاملا وابسته به منبع تامین مواد اولیه برای تهیه­ی این کودهاست. از آنجا که یکی از منابع اصلی تامین کودهای آلی فضولات حیوانی ­(فضولات بستر دامداری­ها و مرغداری­ها) است، هزینه­های تهیه و تبدیل این مواد اولیه مد نظر است. منبع دیگر تهیه کودهای آلی بقایای گیاهی تهیه شده از بستر جنگل­ها، بقایای کاه و کلش محصولات کشاورزی و …. است و طبیعتا تامین این مواد نیز شامل صرف هزینه است. علاوه بر تامین مواد اولیه برای تولید کودها و ترکیبات آلی سایر هزینه­ها نیز در قیمت­گذاری نهایی این کودها دخیل هستند، از جمله:

هزینه­های تامین مواد اولیه و سایر ترکیبات همراه، حمل و نقل مواد اولیه، نیروهای کارشناسی و کارگری مورد نیاز، هزینه­های بسته­بندی و طراحی لیبل، تغییرات قیمت ارز و نرخ معاملات بازار، هزینه­های انبارداری و حمل و نقل کود، هزینه­های برندینگ و تبلیغات و …… همه موارد فوق در تعیین قیمت کودهای آلی تاثیر­گذار هستند. به همین دلیل نمی­توان قیمت مشخص و ثابتی را برای کودهای آلی در نظر گرفت و همواره قیمت نهایی تولید با توجه به نوسانات قیمت بازار محصولات و نهاده­های کشاورزی تعیین می­گردد.