تاکستانهای انگور همواره در معرض حمله انواع آفات و بیماری ها قرار دارند که می‌توانند باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول شوند. با توجه به تنوع آفات و بیماری های انگور و روش های انتقال آن‌ها، شناخت دقیق علائم و راهکارهای مقابله اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله، ضمن معرفی مهمترین آفات و بیماری های انگور، روش‌های تشخیص، پیشگیری و کنترل آن‌ها به‌صورت طبیعی و شیمیایی بررسی شده است تا باغداران بتوانند با رویکردی علمی و مؤثر از تاکستان خود محافظت کنند.
| نام آفت | علائم و خسارت‌ها | روش‌های مقابله با آفات و بیماری های انگور |
|---|---|---|
| شته مو | غده‌های کروی زیر برگ، تخریب برگها | استفاده از سم دیازینون، کنفیدور، پیشگیری با حذف برگ‌های آلوده |
| زنجرک مو | قرمزی زاویه‌ای برگ، پیچخوردگی، لکههای کلروز | سمپاشی با فیپرونیل، پودر سپیدان، حذف برگ‌های پایینی |
| شپشک آردآلود | زردی، کوتولگی، پیچیدگی برگ، همکاری با مورچه‌ها | حذف برگ آلوده، استفاده از کفشدوزک، بال‌توری و زنبور شکارچی |
| تریپس | ترک‌خوردگی خوشهها، تغییر شکل برگ، ریزش گل‌ها | افزایش تنوع گیاهی، استفاده از حشرات مفید، رعایت بهداشت باغ |
| بید تاکستان | تغذیه از برگ و میوه، کاهش عملکرد گیاه | پایش منظم، حذف برگ‌های آلوده، سمپاشی پیشگیرانه |
| ساقه‌خوار | وجود خاک‌اره، ضعف تغذیه‌ای گیاه، تخریب آوند و ریشه | هرس شاخه‌های آلوده، سمپاشی با حشره‌کش‌های مجاز، ضدعفونی خاک |
آشنایی با آفات و بیماری های انگور
شته مو و نحوه انتقال آن
در بین آفات انگور شته مو آفتی اختصاصی برای درختان است که در صورت عدم کنترل، خسارات جبران‌ناپذیری به محصول وارد می‌کند. این آفت به روش‌های مختلفی از جمله لباس کارگران مشغول در تاکستان، ماشین‌آلات، نهال‌های جدید و حتی از طریق باد منتقل میشود. از نشانه‌های وجود شته مو، ایجاد حالتی غده‌مانند در زیر برگ‌های انگور است که به‌تدریج روی برگها کاملاً تخریب میشود.
زنجرک و علائم آن روی برگها
زنجرک مو یکی از مهمترین آفات انگور در تاکستان‌ها است که میتواند تا ۹۰ درصد خسارت به باغ‌های انگور وارد کند. این آفت از طریق سوراخ کردن اپیدرم گیاه از شیره سلولی تغذیه می‌کند. علائم آن شامل پیچخوردگی برگها، قرمز شدن موضعی آن‌ها و ایجاد لکههای کلروز کوچک روی برگها است. زنجرک مو هر چهار سال یک نسل ایجاد می‌کند و اولین تاریخ خروج پوره‌های بالغ از خاک در نیمه اول خرداد ماه است.
بیشتر بدانید: نکات طلایی در انتخاب بهترین کود برای درخت گردو
شپشک آردآلود و نقش مورچه‌ها در گسترش آن
از دیگر آفات و بیماری های انگور می توان به شپشک آردآلود اشاره نمود که با ترشح عسلک باعث جلب مورچه‌ها میشود. بین این آفت و مورچه‌ها نوعی همزیستی وجود دارد؛ مورچه‌ها از عسلک تولید شده توسط شپشک تغذیه کرده و در مقابل به جابه‌جایی و محافظت شپشک در برابر دشمنان طبیعی کمک می‌کنند. خسارت این آفت موجب کوتولگی، زردی، بدشکلی، پیچیدگی و در نهایت خشکی برگها میشود.
تریپس و تأثیر آن بر خوشهها
تریپس حشره‌ای کوچک به طول یک میلیمتر و به رنگ قهوه‌ای روشن است که روی خوشهها و میوه‌های درخت انگور تخم‌گذاری می‌کند. این آفت باعث ترک‌خوردگی و خراب شدن دانه‌های انگور میشود. علت تغییر شکل برگها به دلیل تغذیه تریپس و توقف رشد است که باعث ریزش زودتر از موعد برگها و پاشیده شدن گل‌های انگور می‌گردد.
سفیدک پودری و علائم آن
سفیدک پودری یکی از شایع‌ترین بیماری های انگور است که در شرایط گرم و مرطوب شیوع دارد و تمام اندام‌های سبز گیاه را آلوده می‌کند. علائم آن شامل لکههای سفید آردمانند روی برگ، پیچخوردگی و خشک شدن آن‌ها و ترک‌خوردگی خوشه‌هاست که باعث کاهش کیفیت محصول میشود.
برای کنترل این بیماری، تهویه مناسب، نورگیری کافی، هرس شاخه‌ها و حذف بقایای آلوده اهمیت دارد. در صورت نیاز، میتوان از قارچ‌کش‌هایی مانند توپاس، پنکونازول و سولفور ۸۰٪ استفاده کرد. مدیریت تلفیقی با رعایت اصول زراعی و استفاده به‌موقع از سموم، راهکار مؤثری برای مقابله با سفیدک پودری است.
نقل قول:
Leaves: The first powdery mildew lesions are frequently found on the undersides of leaves. As the epidemic progresses, lesions become apparent on the upper sides of leaves as well. These lesions will increase in size and number if the disease is left unchecked. Severely infected leaves may become brittle and drop off. Starting as early as late July, very small orange to black spherical structures called cleistothecia develop on the upper and lower surfaces of leaves. “Source“
ترجمه: برگها: اولین ضایعات سفیدک پودری اغلب در سطح زیرین برگها دیده می شود. با پیشرفت اپیدمی، ضایعات در کناره های بالایی برگ ها نیز آشکار می شوند. اگر بیماری کنترل نشود، اندازه و تعداد این ضایعات افزایش می یابد. برگ های آلوده به شدت ممکن است شکننده شده و ریزش کنند. از اواخر ماه جولای، ساختارهای کروی بسیار کوچک نارنجی تا سیاه به نام کلیستوتسیا در سطوح بالایی و پایینی برگها ایجاد می شود.
ساقه‌خوار و آسیب به آوندهای گیاه
ساقه‌خوار، سوسک شاخک بلندی است با بدنی کشیده به طول ۲۰-۱۸ میلیمتر و عرض ۴ میلیمتر که به رنگ سیاه دیده میشود. این آفت بیشتر به ساقه گیاه آسیب وارد می‌کند و از آوند گیاه و مغز ساقه و ریشه‌ها تغذیه می‌کند. در نتیجه، گیاه نمی‌تواند مواد غذایی و آب مورد نیازش را به‌خوبی دریافت کند. وجود خاک‌اره در اطراف درختان، از نشانه‌های بارز وجود کرم ساقه‌خوار است.
آفت بید و خسارت به تاکستانهای کوچک
بید یکی از آفات انگور است که عمدتاً به تاکستانهای کوچک‌تر حمله کرده و باعث تخریب آن‌ها میشود. حشره ماده روزانه بیش از ۳۰ تخم می‌گذارد. لاروها ابتدا از برگ درخت تغذیه می‌کنند، اما نسل بعدی از میوه تغذیه کرده و سبب کاهش عملکرد گیاه می‌شوند. خوشبختانه آفت بید قابل کنترل است و میتوان پیش از بروز آسیب‌های سنگین آن را از بین برد.
بیشتر بخوانید: کود مایع برای گیاهان آپارتمانی: راز رشد سریع و شادابی!
روش‌های شناسایی و تشخیص آفات و بیماری های انگور
تشخیص به موقع آفات و بیماری های انگور کلید اصلی در مبارزه موفق با آن‌هاست. شناسایی سریع علائم میتواند از گسترش آلودگی و خسارت‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کند. در ادامه روش‌های مختلف تشخیص آفات انگور را بررسی می‌کنیم.
بررسی علائم ظاهری روی برگ و ساقه
بازدید منظم از تاک‌ها و بررسی دقیق قسمت‌های مختلف گیاه، اولین قدم در شناسایی آفات انگور است. علائم ظاهری معمولاً به صورت ضعف عمومی بوته‌ها، کاهش رشد یا توقف کامل آن مشاهده میشود. بررسی چوب تنه نیز اهمیت زیادی دارد؛ زیرا ترک‌ها و شکاف‌های مشهود روی تنه انگور از نشانه‌های وجود آفات است. همچنین در برش عرضی تنه انگور آلوده، ممکن است نکروز گوه‌مانند (سه‌گوش) مشاهده شود.
تغییر رنگ و پیچخوردگی برگها
یکی از مهمترین نشانه‌های وجود آفات و بیماری های انگور، تغییر رنگ و پیچخوردگی برگ‌هاست. آفت زنجرک باعث قرمز شدن زاویه‌ای روی برگ و ایجاد لکههای کلروز کوچک میشود. شپشک آردآلود موجب کوتولگی، زردی، بدشکلی و پیچیدگی برگها میشود. از طرفی، برگ‌های کوچک، پیچ‌خورده و فنجانی شکل میتواند نشانه آلودگی به آفات مکنده باشد. این تغییر رنگ‌ها باعث کاهش فتوسنتز تاک و اختلال در رشد جوانه‌ها میشود.
وجود لکههای نکروزه یا غده‌ای
آفات و بیماری های انگور علائم متفاوتی روی برگ ایجاد می‌کنند. شته مو زیر شاخه‌ها و برگ‌های تاک‌های آلوده، غده‌های کروی می‌سازد و در نهایت قسمت بالایی برگ را سوراخ می‌کند. برخی آفات باعث ایجاد لکههای کلروتیک بین رگبرگ‌ها می‌شوند که پس از مدتی نکروزه شده و حالت سوختگی بین رگبرگی ایجاد می‌کنند. به علاوه، حضور لکههای نکروزه از حاشیه برگ و خشک شدگی میتواند نشانه‌ای از آلودگی باشد. مینوز نیز با حرکت بین دو اپیدرم برگ، دالان‌هایی ایجاد می‌کند که به صورت خطوط سفید روی برگ نمایان میشود.
بررسی خوشهها برای تخم‌گذاری آفات انگور
بررسی خوشهها برای تشخیص تخم‌گذاری آفات انگور بسیار مهم است. آفت تریپس روی خوشهها و میوه‌های درخت انگور تخم‌گذاری می‌کند و منجر به ترک‌خوردگی دانه‌های انگور میشود. تغذیه آفات از خوشهها موجب افزایش آلودگی بوتریتیس، خسارت فیزیکی به خوشهها و مومیایی شدن حبه‌های انگور میشود. در نتیجه، خوشه‌های آلوده تنک و کم‌آب شده و گاهی میوه روی ساقه بیمار خشک میشود. وجود تارهای سفید روی خوشهها نیز از علائم فعالیت برخی آفات مانند کرم خوشه‌خوار است.
مقابله با آفات و بیماری های انگور به روش‌های طبیعی و شیمیایی
مبارزه با آفات و بیماری های انگور یکی از چالش‌های اصلی باغداران است. روش‌های متنوعی برای کنترل این آفات وجود دارد که ترکیبی از روش‌های طبیعی و شیمیایی میتواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد.
استفاده از زنبورهای شکارچی
زنبورها از معروف‌ترین و پرکاربردترین گونه‌ها برای کنترل آفات انگور هستند. این حشرات مفید با قرار دادن تخم خود در داخل بدن میزبان یا تخم آفت، باعث مرگ آن‌ها می‌شوند. برخی زنبورها نیز به‌طور مستقیم از آفات تغذیه می‌کنند. نکته مهم این است که زنبورها علاوه بر شکار آفات، نقش مهمی در گرده‌افشانی و افزایش باروری باغات انگور دارند. دشمنان طبیعی مانند بال توری سبز و قهوه‌ای، گونه‌های مختلف کفشدوزک شکارگر در صورت حفظ پوشش سبز باغ در کاهش جمعیت آفاتی مانند شپشک آردآلود مو نقش مهمی دارند.
حذف برگها و شاخه‌های آلوده
هرس سبز در بهار برای تهویه تاج درخت به منظور جلوگیری از شیوع آفاتی مانند سفیدک سطحی و شپشک آردآلود انگور در تاکستان‌ها بسیار مؤثر است. حذف برگ‌های پایینی برای مقابله با زنجرک‌ها که در این قسمت تخم‌گذاری می‌کنند نیز روش مؤثری است. همچنین، عملیات جمع‌آوری بقایای گیاهی آلوده به طور مستمر باید انجام شود و از انتقال اندام‌های درختان آلوده به سایر مکان‌ها خودداری گردد.
تنوع گیاهی در تاکستان
تقویت تنوع گیاهی در تاکستان میتواند به‌طور طبیعی تریپس‌ها را کنترل کند. این شکارچیان طبیعی را میتوان در گیاهانی که دارای گل‌های زرد هستند مانند گشنیز، رازیانه، شوید، آفتابگردان و گل داودی یافت. افزایش تنوع گیاهی باعث جذب حشرات مفید میشود که به‌طور طبیعی جمعیت آفات انگور را کنترل می‌کنند.
سمپاشی با حشره‌کش‌های مجاز
سمپاشی باغات انگور با سموم مجاز جزء اجتناب‌ناپذیر مدیریت باغات انگور است. برای هر نوع از آفات و بیماری های انگور سم مناسب آن وجود دارد:
- برای سفیدک پودری: سم قارچ‌کش توپاس، بنومیل، سولفور ۸۰٪ (کومولوس)، دینوکاپ، پنکونازول و هگزاکونازول [181، 192]
- برای کرم خوشه‌خوار انگور: سموم فسفره مانند لوفوکس، فوزالون، اسپینوساد
- برای زنجره مو: سم فیپرونیل، کونفیدور و محلول‌پاشی پودر سپیدان (کائولین)
- برای شته: سم دیازینون و کنفیدور
بهترین زمان سمپاشی بستگی به نوع آفات انگور، نوع سم و شرایط آب‌وهوا دارد. سمپاشی در صبح زود یا اواخر شب و در دمای زیر ۲۷ درجه انتخاب مناسبی است.
مقاله پیشنهادی: کاشت و پرورش انگور؛ از زمین خالی تا تاکستان پربار!
نقش پیشگیری در کاهش آفات و بیماری های انگور
پیشگیری اصلی‌ترین و کم‌هزینه‌ترین روش برای کنترل آفات و بیماری های انگور است که نیاز به مبارزه شیمیایی را کاهش می‌دهد. یک باغدار موفق با شناخت و اجرای اقدامات پیشگیرانه، میتواند محصولی سالم و پرسود را تجربه کند.
- نور کافی و گردش هوا از پوسیدگی برگها جلوگیری کرده و محیط را برای رشد آفات انگور نامساعد می‌سازد. همچنین، داربست‌گذاری و هرس شاخه‌ها باعث کاهش رطوبت و در نتیجه کاهش بیماری های انگور میشود. مناطق مرتفع با جریان هوای مناسب برای کاشت انگور ایده‌آل‌اند.
- آبیاری منظم در زمان شکوفه‌زنی و میوه‌دهی، ضمن افزایش کیفیت محصول، از تنش آبی و رشد آفات انگور جلوگیری می‌کند. کنترل رطوبت خاک و هوا، در پیش‌بینی شرایط بروز بیماری های انگور بسیار مؤثر است.
- ضدعفونی خاک پیش از کاشت و استفاده از ترکیبات ارگانیک میتواند میکروارگانیسم‌های مفید را حفظ کرده و همزمان عوامل بیماری‌زا را نابود کند، که در کاهش آفات و بیماری های انگور بسیار مؤثر است.
نتیجه‌گیری | رویش سبز
مدیریت آفات و بیماری های انگور از دغدغه‌های همیشگی باغداران است. شناخت مهم ترین آفات و بیماری های انگور مانند شته، زنجرک، شپشک آردآلود، تریپس، بید و ساقه‌خوار، نخستین گام در حفاظت از محصول به شمار می‌رود. تشخیص سریع علائم آلودگی روی برگ، ساقه و خوشه از خسارات گسترده جلوگیری می‌کند. استفاده ترکیبی از روش‌های شیمیایی مجاز و شیوه‌های طبیعی مانند رهاسازی زنبورهای شکارچی و حذف شاخه‌های آلوده، اثربخشی کنترل را افزایش داده و مصرف سم را کاهش می‌دهد. در نهایت، با رعایت اصول به‌زراعی و مدیریت تلفیقی، میتوان سلامت تاکستان و کیفیت محصول را به شکل پایدار تضمین کرد.
منابع: agriculture.canada.ca _ en.vikaspedia _ plantvillage.psu.edu
سوالات متداول
شته مو یکی از مهمترین و مخربترین آفات انگور است که در صورت کنترل نشدن، میتواند خسارات زیادی به برگ و محصول وارد کند.
این بیماری با ایجاد لکههای سفید و آردمانند روی برگ و خوشهها، پیچخوردگی برگها و کاهش کیفیت میوه شناخته میشود.
بله، استفاده از زنبورهای شکارچی، افزایش تنوع گیاهی و حذف شاخه‌های آلوده از روش‌های مؤثر طبیعی برای کنترل آفات هستند.
بهترین زمان سمپاشی صبح زود یا عصر هنگام، در دمای کمتر از ۲۷ درجه و با توجه به مرحله رشد گیاه و نوع آفت است.
پیشگیری با رعایت تهویه مناسب، نور کافی، آبیاری منظم و استفاده از خاک سالم، احتمال شیوع آفات را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
