آبیاری پسته – اصول آبیاری و مدیریت منابع

اصول آبیاری پسته

پسته یکی از محصولات بومی غرب آسیا به شمار می‌رود که به ‌طور عمده در مناطق نیمه ‌خشک خاورمیانه و نواحی مدیترانه‌ای رشد می‌کند. این درخت با داشتن تحمل بالایی نسبت به خشکی، حتی در شرایط کمبود شدید آب هم می‌تواند زنده بماند. اما باید در نظر داشت که برای داشتن عملکرد مطلوب و افزایش باردهی، نیاز به آب کافی دارد. مطالعات نشان داده‌اند که با آبیاری مناسب، به‌ ویژه در فصل تابستان، می‌توان بهره‌وری محصول پسته را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داد.

درخت پسته مقاومت خوبی در برابر خشکی دارد، اما در ماه‌های گرم سال به آب کافی نیاز دارد. روش‌های آبیاری پسته بسته به شرایط محیطی و منطقه کشت متفاوت است، اما به‌طور کلی، استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای به عنوان بهترین روش توسط کارشناسان توصیه می‌شود. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه، می‌توانید راهنمای جامع آبیاری پسته را در وبلاگ رویش سبز مطالعه کنید.

نحوه آبیاری پسته

برنامه‌ریزی آبیاری به تعیین زمان و مقدار استفاده از آب بر اساس اطلاعاتی مانند شرایط آب و هوا، خاک و محصول اشاره دارد. در مناطق خشک و نیمه‌خشک، به‌دلیل محدودیت منابع آبی، مدیریت آبیاری اهمیت زیادی دارد. برنامه‌ریزی آبیاری باغات پسته معمولاً براساس شرایط خاک و دوره رشد درختان انجام می‌شود. حتی در مناطق مرطوب نیز، منابع آبی محدود بوده و کارآیی آبیاری وابسته به سیستم آبیاری و مدیریت آن است. همانند هر محصولی، آبیاری پسته نیز باید بر اساس عوامل مختلف مانند نیاز آبی درخت، خصوصیات خاک، آب و هوا، و نوع سیستم آبیاری برنامه‌ریزی شود.

در تابستان‌های خشک، تولیدکنندگان مجبور به کاهش مصرف آب می‌شوند. در این شرایط، درختان جوان پسته به آبیاری کامل نیاز دارند، اما درختان مسن‌تر به آب کمتری احتیاج دارند. هرچند کاهش دفعات آبیاری منجر به کاهش عملکرد می‌شود، اما آبیاری بیش از حد نیز مشکلاتی نظیر پوسیدگی ریشه، شور شدن خاک و شستشوی مواد مغذی را به همراه دارد. بنابراین، برنامه‌ریزی کارآمد، آب مورد نیاز را در زمان مناسب به درختان پسته می‌رساند.

کود پسته: معرفی بهترین کود برای پسته + راهنمای مصرف

نیاز آبی و دور آبیاری درختان پسته

پسته گیاهی مقاوم به خشکی است که با آب کم نه تنها می‌تواند زنده بماند، بلکه حتی می‌تواند اندکی محصول نیز تولید کند. در شرایط کم‌آبی، پسته برای تحمل تنش خشکی از راهکارهای متنوع و گاه منحصربه‌فردی استفاده می‌کند؛ ولی حتی این گیاه مقاوم نیز برای تولید اقتصادی محصـول نیاز به آبیاری کافی دارد. میزان آب مورد نیاز در باغ پسته و فاصله دورهای آبیاری آن با توجه به اقلیم منطقه و میزان بارش و دمای آن، شوری آب و خاک، بافت خاک، سن درختان، تراکم درختان باغ، نوع رقم پایه و پیوند و… متفاوت است.

در حالت کلی می‌توان گفت، نیاز آبی پسته از نهال تا درخت بارور آن در یک‌ ســال، بـین 3500 تــا 9000 مترمکعب در هکتار برآورد شده است.

زمان آبیاری پسته

در مجموع چرخه باروری درختان پسته را می‌توان در چهار مرحله خلاصه کرد:

• گسترش پوسته
• سخت شدن پوسته
• رشد مغز
• مرحله بعد از برداشت

در مرحله دوم (سخت شدن پوسته) و مرحله چهارم (پس از برداشت)، درختان پسته نسبت به کمبود آب تحمل بیشتری نشان می‌دهند. به همین دلیل، در دوره‌ای که پوسته سخت شده و رشد مغز سرعت بیشتری می‌گیرد، تولیدکنندگان می‌توانند میزان آبیاری را تا 50 درصد کاهش دهند. این امر می‌تواند به مدیریت بهتر منابع آبی کمک کند.

با این حال، باید دقت داشت که در مراحل رشد برگ و نزدیک به زمان برداشت، تنش آبی می‌تواند به‌ شدت بر درختان پسته تأثیر منفی بگذارد. مرحله سوم یعنی رشد مغز، حسا‌س‌ترین دوره برای درخت پسته در برابر کمبود آب است. در این زمان، کاهش میزان آب به‌طور مستقیم عملکرد درخت و کیفیت محصول را کاهش می‌دهد و تأثیرات منفی زیادی بر تولید خواهد داشت.

کود غنی شده مخصوص پسته +NKS

آبیاری باغ پسته در فصل‌های گوناگون سال

در چهار فصل سال، باغ پسته با اهداف متفاوت نیاز به آبیاری با میزان آب و دور آبیاری متفاوتی دارد.

آبیاری باغ پسته در فصل بهار

بسته به آب‌وهوای منطقه و دسترسی به آب، معمولاً آبیاری درخت پسته در بهار بافاصله ۲۰ تا ۲۵ روز یک‌بار یا بیشتر انجام می‌شود. در مرحله افزایش اندازه دانه‌ها نیاز گیاه به آب بیشتر می‌شود.‌‌ پس از آن و هنگام سخت شدن پوست استخوانی که معمولاً در خــرداد مـاه رخ می‌دهد، آبیـاری کافی جلوی تشکیل پسـته‌های زود خندان را میگیرد و در آخر، از آلودگی مغز پسته بـه زهرآبه آفلاتوکسین جلوگیری می کند.

آبیاری باغ پسته در فصل تابستان

نیاز آبی پسته در گرمای تیر و مرداد افزایش پیدا می‌کنــد، بنابراین بهتر است در صورت امکان و بر اساس نوع خاك، دوره‌هــای آبياری را کوتاه‌تـر کنید. در بیشتر ارقام تجـاری پسته، آخرین آبیـاری پیش از برداشـت بسیار مهم است.

آبیاری باغ پسته در فصل پائیز

در این فصل برنامه‌ریزی دقیق مطلوب است زیرا با کاهش تبخیر آب، در واقع نیاز به آبیاری کمتر است، اما همچنان باید به طور مداوم دقت در حفظ رطوبت خاک بر روی ریشه‌ها داشت.

آبیاری باغ پسته در فصل زمستان

اصلی‌ترین هدف آبیاری باغ پسته در زمستان، آبشویی نمک‌هــای انباشته‌شده در خاک در طول فصـل و جلوگیری از عوارض شوری بر درختان و محصول است. شما می‌تـوانید با نمونه‌برداری و بررسی وضعیت خاک در پاییز، درباره ضرورت انجام یا عدم نیاز به آبشویی زمستانه تصمیم‌ بگیرید.

سیستم‌ آبیاری باغات پسته

روش‌های آبیاری باغات پسته شامل سیستم‌های آبیاری سنتی (جویچه‌ای، شیاری و غرقابی) و سیستم‌های آبیاری مدرن شامل آبیاری بارانی (آبپاش‌ها و میکروآبپاش‌ها)، سیستم‌های آبیاری قطره‌ ای سطحی و یا آبیاری قطره ای زیر سطحی است. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های سیستم‌های آبیاری مدرن؛ رساندن مقدار دقیق آب و مواد غذایی و شیمیایی به ریشه است.

آبیاری سنتی یا غرقابی

یکی از روش‌های آبیاری باغات پسته، آبیاری سنتی است که شامل روش‌هایی مانند جویچه‌ای، شیاری و موارد مشابه می‌شود. هرچند این روش‌ها برخی مزایای محدودی دارند، اما به دلیل وجود مشکلات و معایب متعدد، استفاده از آن‌ها در بسیاری از موارد غیرعملی شده است. از جمله این مشکلات می‌توان به هدررفت زیاد آب، توزیع نابرابر آب بین درختان، و نیاز به نیروی کار بیشتر اشاره کرد که باعث می‌شود این روش‌ها در برابر روش‌های مدرن کارایی کمتری داشته باشند. مواردی از قبیل:

• عدم استفاده در زمین‌های شیب‌دار
• مصرف و تلفات آبی بسیار زیاد
• افزایش علف‌های هرز باغات پسته
• افزایش نیروی کار
• راندمان آبیاری بسیار پایین
• عدم وجود مدیریت آبیاری دقیق
• عدم توجه به نیاز آبی محصول
• شسته شدن مواد مغذی و دور و خارج شدن از منطقه ریشه

آبیاری قطره‌ ای پسته

سیستم آبیاری قطره ای از بهترین روش‌های آبیاری باغات پسته برای کاهش آب مصرفی و افزایش محصول می‌باشد. اجزای سیستم آبیاری قطره ای که شامل خطوط انتقال آب اصلی، خطوط انتقال آب فرعی، ایستگاه فیلتراسیون، پمپاژ و قطره‌چکان‌ها می‌باشند، آب را توسط شبکه‌ای از خطوط به پای درختان پسته رسانیده و سپس به وسیله قطره چکان ها به شکل قطره‌ای تحویل درخت می‌دهند. استفاده از این روش مصرف آب آبیاری را حدود 50 درصد کاهش می دهد و حتی می‌توان با اجرای درست آن تناژ و بهره ‌وری باغات پسته را نیز افزایش داد.

آبیاری بارانی پسته

برخلاف روش‌های آبیاری سنتی و غرقابی، استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت فشار با یکنواختی بالای توزیع آب، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی موجب افزایش محصول باغات پسته و کاهش مصرف آب شود. سیستم‌های مدرن آبیاری، مانند آبیاری قطره‌ای و بارانی، این امکان را فراهم می‌کنند تا با مدیریت بهتر منابع آبی و بهینه‌سازی مصرف، نه تنها بازدهی باغات افزایش یابد، بلکه مصرف آب نیز به حداقل برسد. این روش‌ها با رساندن آب به‌طور دقیق به ریشه درختان، از هدررفت آب جلوگیری کرده و موجب رشد بهتر و محصول‌دهی بیشتر می‌شوند. استفاده از میکروآبپاش ها در سیستم آبیاری بارانی باغات پسته برای توزیع آب با یکنواختی کامل، خنک‌سازی درختان، جلوگیری از یخ‌زدگی و غیره بسیار مناسب هستند.

نتیجه‌گیری

پسته گیاهی مقاوم به خشکی است. نسبت به کشورهایی مانند آمریکا، ترکیه و ایتالیا عملکرد باغ‌های پسته ایران در هر هکتار بسیار کم است. این عملکرد پایین دلایل مختلفی دارد و کم‌آبی و کیفیت نامناسب آب آبیاری یکی از مهم‌ترین آن‌ها است. بخشی از مشکلات را می‌توان با مدیریت بهینه باغ، استفاده از روش‌های مناسب آبیاری و تنظیم دور آبیاری جبران کرد. با اینکه اصلاح سامانه‌های آبیاری امکان توزیع مناسب‌‌تر آب و دسترسی بهتر به آن را فراهم می‌کند، برای تعیین روش آبیاری، تنظیم برنامه زمانی آن و میزان آبیاری باید به نیاز باغ و شرایط منطقه نیز توجه داشت.

منابع: Irrigation Water Use Efficiency and Yield of Pistachio